Gaat kringlooplandbouw de Nederlandse grutto’s redden?
A Rocha onderhoudt veel contacten met boeren in Nederland. Op verschillende plekken in het land zetten we ons in voor natuurinclusieve landbouw. De waarheid van dit citaat ervaren we dagelijks:
‘Het Nederlandse landbouwsysteem gaat steeds meer knellen: het landschap verandert, natuur staat onder druk, plant- en diersoorten verdwijnen, minder mensen worden boer, burgers staan steeds verder van hen af. We kunnen de huidige manier van voedsel produceren niet volhouden.’
Dit is geen milieuorganisatie die nog eens benadrukt wat er mis is met de landbouw. Het is de analyse van minister Carola Schouten van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselzekerheid. Zij wil toe naar een systeem waarmee we de natuur, het milieu, de bodem en het klimaat niet langer overvragen. Wat Schouten betreft heet dat systeem: kringlooplandbouw. Reststromen worden gebruikt voor nieuwe producten, zoveel mogelijk lokaal. Alleen als het niet anders kan, is de kringloop nationaal of internationaal.
In de visie van Schouten zijn er drie sleutels tot succes: boeren moeten een eerlijke prijs krijgen voor hun producten, de maatschappelijke waardering voor boeren moet hersteld worden en Nederland moet wereldwijd voortrekker blijven in verbetering van voedselproductie. Volgend jaar worden er afspraken gemaakt. In 2030 moeten de kringlopen zo ver mogelijk ‘gesloten’ zijn.
Schouten benoemt de problemen van de huidige landbouw klip en klaar. De landbouw heeft wat haar betreft de sleutel in handen voor herstel van natuurwaarden in Nederland. Gebruik van kunstmest moet zoveel mogelijk worden gestopt. Ze heeft oog voor de ecologische problemen die elders op de wereld ontstaan door de grondstoffen die de Nederlandse landbouw nodig heeft. Dat is verfrissend. Deze visie biedt een heldere richting in een tijd dat de problemen van onze voedselvoorziening steeds sterker worden ervaren. In haar visie op kringlooplandbouw komt iets van Bijbelse wijsheid terug: stoppen met overexploitatie en kiezen voor een zorgvuldige omgang met het land en met de bodem.
A Rocha ondersteunt het ideaal van de kringlooplandbouw. Maar het intensieve Nederlandse landbouwsysteem is dominant en kent veel uitdagingen. Herstel van natuur kan gemakkelijk een sluitpost worden. Staat deze visie garant voor de terugkeer van verdwenen grutto’s, patrijzen en veldleeuweriken? Komt er opnieuw ruimte voor bijen en andere insecten? Gaan landbouw en natuur elkaar echt versterken? Van alle thema’s zal natuurherstel het scherpst bewaakt moeten worden. Eerdere plannen hebben de landelijke achteruitgang van allerlei soorten helaas niet kunnen stoppen.
Deze visie betekent werk aan de winkel voor heel veel partijen: boeren moeten hun bedrijfsvoering aanpassen; supermarkten moeten boeren ruimte geven om kwaliteitsproducten te leveren tegen een eerlijke vergoeding; banken moeten stoppen boeren te dwingen tot maximale efficiëntie met alle gevolgen voor het land; consumenten moeten dieper in de buidel tasten voor de dagelijkse boodschappen. Al met al gaat het om een enorme ommezwaai in onze omgang met het land, met boeren, met voedsel en natuur. Niet alle partijen zijn al overtuigd van de noodzaak daarvan.
Als A Rocha rekenen we op een snelle trendbreuk. Hoewel 2030 niet ver is, is het belangrijk dat de eerste resultaten sneller worden geboekt. Aan het eind van deze kabinetsperiode moeten ze zichtbaar zijn: een toename van bijen en grutto’s (onze nationale vogel), een goed leven voor het vee, een eerlijke prijs voor de boer en eerlijk voedsel voor de consument. Als A Rocha dragen we aan deze ontwikkelingen bij waar we kunnen. De minister wil werken op basis van vertrouwen met zoveel mogelijk partijen. Maar de urgentie is zo groot dat een stevige sturing door belasten (bijvoorbeeld op pesticiden en soja van ver weg) en belonen (natuurinclusief boeren) daarmee moet samengaan.
Embert Messelink, directeur A Rocha Nederland